موسسان و مدیران برجسته البرز
به روایت ویکیپدیا:مدیریت ساموئل مارتین جردندر سال ۱۸۹۸ میلادی (۱۲۷۷ خورشیدی)، مستر وارد از ایران به آمریکا رفت و در همان سال دکتر ساموئل مارتین جردن به ایران رهسپار گردید و یکسال بعد در سال ۱۲۷۸ خورشیدی ریاست مدرسه را بر عهده گرفت. با ورود وی به ایران و قرار گرفتن او به عنوان مدیر، مدرسه شاهد تحول قابل ملاحظهای بود. در این سال، غیر از شش کلاس دبستان دو کلاس دبیرستان نیز به آن افزوده شد و به تدریج دبیرستان چهارکلاسهای بوجود آمد و در سال ۱۲۹۲ خورشیدی (۱۹۱۳ میلادی)، با افزایش دو کلاس جدید، دوره ۱۲ ساله تحصیلی کامل گردید. در همین سال اراضی بیرون دروازه یوسفآبادکه جزو املاک جنوبی بهجتآباد بود را به مساحت یکصد و پنجاه هزار ذرع مربع (معادل ۱۶ هکتار) خریداری کردند. در سال ۱۲۹۴ خورشیدی (۱۹۱۵ میلادی) ساختمانی برای اقامت دکتر جردن در این اراضی بنا شد و سه سال بعد اولین ساختمان شبانهروزی که در آن زمان تالار مک کورمیک (Maccormick Hall) نامیده میشد به همراه ساختمان دیگری در جنوب اقامتگاه دکتر جردن پایان یافت. محل مدرسه در سال ۱۳۰۱ خورشیدی به محل فعلی، در چهارراه کالج، انتقال یافت.[۹] در سال ۱۳۰۳ خورشیدی (۱۹۲۴ میلادی) یک آمریکایی به نام رولستون (Rollestone) مخارج ساختمان اصلی دبیرستان (ساختمان مرکزی دبیرستان البرز) را پرداخت و یک سال بعد که این بنا آماده شد، دو ساختمان اصلی کلاه فرنگی دبیرستان البرز توسط نیکلای مارکف، معمار گرجستانی ساخته شد و کلاسهای متوسطه از محل سابق خود به این ساختمان منتقل گردید. در سال ۱۳۰۸ این مدرسه به سطح کالج ارتقا یافت. نام چهار راه کالج در تقاطع خیابان حافظ و خیابان انقلاب یاد آور روزهای شکوفایی این موسسه آموزشی است. در سال ۱۳۱۲ خورشیدی، آمریکایی دیگری به نام خانم هری مور (Harrymore) به ایران آمد و ساختمان دیگری برای شبانهروزی به نام تالار لینکلن و یک ساختمان کوچک بیمارستان، که ضمیمه ساختمان اصلی بود ساخته شد.[۱۰][۱۱] دوران ساموئل مارتین جردن اولین بار آموزش ورزشهایی چون فوتبال، بسکتبال و والیبال به کلاسهای دبیرستان اضافه شد و پنج سال بعد از افتتاح دبیرستان، اولین ساختمان شبانهروزی کالج آمریکایی هم تحت عنوان مک کورمیک هال در محوطه کالج بنا شد. وی اصلاحات اساسیای را در اصول اولیه مدرسه و افزودن دروس دبیرستانی و پیش دانشگاهی در مدت ۴۰ سال حضور خود در ایران انجام داد. جردن برای دروغ ده شاهی جریمه تعیین کرده بود. اگر از دانشآموزی سئوالی میکرد و او بلد نبود، میگفت: "کلّه به کار، کدو کنار." با سیگار کشیدن به شدت مخالف بود و اگر در جیب کسی سیگار پیدا میکرد یک تومان جریمه میشد. میگفت:«سیگار لوله بیمصرفی است که یک سر آن آتش و سر دیگر آن احمقی است!»[۱۲] اگر شاگردی را میدید که وقت راهرفتن سرش پایین است، به او تذکر میداد: «مگر مرغی و میخواهی دانه جمع کنی؟ سرت را بالا بگیر و با بدن راست راه برو» [۱۲] استادان معروف دانشگاه و اشخاص دانشمند دعوت میشدند تا برای شاگردان مدرسه البرز در مباحث مختلف صحبت کنند. جردن میگفت:«بچهها مملکت شما سابقهٔ درخشانی داشته است. بازگشت به آن روزگار درخشش بستگی به همت و شجاعت و کوشش شما دارد. امیدوارم حرف من در گوش و قلب شما باشد و برای ملت و کشورتان مفید واقع شوید.» [۱۲] دبیرستان البرز در اختیار ایرانیاندر سال ۱۳۱۹ خورشیدی، دولت وقت ایران به دستور رضا شاه، کالج البرز را از آمریکاییها به مبلغ ده میلیون ریال (یک میلیون تومان) خرید و عملاً از آنها خلع ید گردید. نام آن به دبیرستان البرز تغییر یافت و پس از آن معلمان خارجی به تدریج ایران را ترک کردند. از سال ۱۳۱۹، پس از اینکه آمریکاییها کالج البرز را ترک کردند ایرانیها مسئولیت اداره آن را بر عهده گرفتند و اولین ایرانی که به جای دکتر جردن مامور ریاست البرز شد، وحید تنکابنی بود.[۱۳] مارتین جردن نیز به همراه همسرش پس از ۴۰ سال ریاست کالج امریکایی تهران، به آمریکا بازگشت. با این حال کمی پس از سقوط دولت پهلوی اولدر سال ۱۳۲۳ بار دیگر به ایران سفر کرد. بازگشت جردن به ایران مورد استقبال شاگردانش قرار گرفت و مراسمی در تجلیل از او برگزار کردند. یکی از تالارهای دبیرستان البرز به نام او نامگذاری شد و حتی سردیسی سنگی به سفارش اللهیار صالح رئیس کانون فارغالتحصیلان کالج، توسطابوالحسنخان صدیقی که از او با عنوان پدر مجسمهسازی ایران یاد میشود از جردن ساخته و به افتخار او در ورودی تالار اصلی مدرسه نصب شد. این مجسمه که آن زمان ۵۰۰۰ تومان برای ساختش هزینه شده بود بعد از انقلاب از ورودی مدرسه برداشته و به روایتی راهی کتابخانه دانشگاه امیرکبیر شد و به روایتی دیگر در یکی از آزمایشگاههای دبیرستان نگهداری میشود.[۱۴] دکتر جردن در سال ۱۳۳۳ در ۸۱ سالگی در آمریکا درگذشت.خیابان جردن (خیابان آفریقا) در تهران به افتخار وی نامگذاری شد.[۱۵][۱۶] مدیریت محمدعلی مجتهدی (۱۳۵۷ - ۱۳۲۳) به ورایت ویکیپدیادکتر محمدعلی مجتهدیکه در مدت ۳۴ سال مدیریت وی، دبیرستان البرز شاهد درخشانترین دوران خود بود. در سال ۱۳۲۳ خورشیدی دکتر محمدعلی مجتهدیگیلانی، استاد دانشکده فنی دانشگاه تهران و بنیانگذار دانشگاه صنعتی شریف به مدیریت دبیرستان البرز منصوب شد. در مدت ۳۴ سال مدیریت او دبیرستان البرز شاهد درخشانترین دوره حیات خود بود. دبیرستان البرز نخستین مرکزی بود که از میان دانش آموزان با استعداد شهرستانها، دانش آموز میپذیرفت. دبیرستان البرز، در این دوره به جایی رسید که نفرات اول کنکور در اغلب دانشکدههای دانشگاههای ایرانی طی سالیان متمادی از دبیرستان البرز بودند.[۱۷]کاظم قلمچی در خاطرات خود بیان میکند: «در سال ۱۳۵۲ که من در دانشکده فنی دانشگاه تهران قبول شدم از بین ۸۰ نفر دانشجوی رشته ساختمان دانشکده فنی تقریبا ۴۰ نفر از پذیرفته شدگان دانش آموز دبیرستان البرز بودند».[۱۸] سطح آموزش در این دوره بهتدریج بهحدی رسید که در دوره کوتاهی قبل از انقلاب، دانشگاه صنعتی اصفهان با انجام مصاحبه و بدون شرکت در کنکور سراسری از میان فارغ التحصیلان البرز اقدام به پذیرش دانشجو میکرد.[۱۹] محمدعلی مجتهدی در خاطراتش درباره انتخاب دانشآموزان گفته است: «از (نمره) بیست شروع میکردند، میآمدند پایین تا شانزده، ظرفیت که تمام میشد. بقیه پا میشدند و میرفتند. این عمل را من انجام میدادم که اینها بفهمند که اینجا تبعیض و استثنایی نیست. بعد هم سفارش از هر مقامی میآمد، از دربار گرفته تا جای دیگر، گوشم به این حرفها بدهکار نبود. با استثنا کسی را نمیپذیرفتم». در زمان مدیریت محمدعلی مجتهدی اساتید مطرحی کادر آموزشی را تشکیل میدادند. برای اینکه اسم دانش آموز تاثیری در نمرهٔ او نداشته باشد، بالای برگهٔ پاسخ نامه پرفراژ داشت و کنده میشد و فقط با شماره مشخص میگردید. اگر دانش آموزی روی برگه علامت میگذاشت، در آن امتحان صفر میگرفت و به احتمال بسیار زیاد سال بعد در دبیرستان ثبت نام نمیشد. نظم و انضباط برای محمدعلی مجتهدی بسیار اهمیت داشت. در آن دوران پوشیدن هر لباسی که دارای نوشتهٔ غیرفارسی یا پرچم کشور دیگر، ممنوع بود. در صورت مشاهده چنین موردی آن آرم یا پرچم خارجی را میبریدند و به دست دانش آموز میدادند. بلند کردن موی سر و هرگونه هیپی گری ممنوع بود. سیگار کشیدن اکیداً ممنوع بود و با وجود بزرگی دبیرستان اگر در دست دانش آموزی سیگار میدید، او را تنبیه میکرد. معلمها در کلاس دو اهرم تنبیهی داشتند، یکی " تذکر" و دیگری "اخراج". اگر برای دانش آموزی در دفتر کلاس تذکر درج میشد، به این مفهوم بود که یک نمره از انضباط او کسر خواهد شد و اگر از کلاس اخراج میشد، چهار نمره از انضباط دانش آموز کسر میگردید. دانش آموزی که چندین بار در طول سال تحصیلی اخراج شده بود، شانس کمی برای ثبت نام مجدد در دبیرستان داشت. هزینههای دبیرستان البرز پیش از انقلاب بر اساس شهریهای که از دانش آموزان میگرفتند تأمین میشد. اگر بر مدیر یقین میشد که دانش آموز با استعدادی هست که توانایی پرداخت شهریه ندارد، نه تنها از او شهریه نمیگرفت، که به دانش آموز و خانواده اش کمکهای مالی نیز میکرد. در پاییز سال ۱۳۵۳ تمام مدارس ملی موظف شدند که از دانش آموزان شهریه دریافت نکنند و اگر وجهی دریافت کردهاند به خانوادهها پس دهند. دکتر مجتهدی ماهها قبل، از این بخشنامه اطلاع داشت و برای سال تحصیلی ۵۳ به بعد از کسی شهریه دریافت نکرد. در آن زمان البرز به خوابگاه دانش آموزی نیز مجهز بود و مدرسه برای دانش آموزان با بضاعت مالی پایین، کمک هزینه تحصیلی میپرداخت و نمونهای از یک مدرسه دولتی با کیفیت عالی بود.[۲۰] در سال ۱۳۳۷ و در پی تصمیم دولت به تأسیس دانشگاه پلی تکنیک تهران (دانشگاه امیرکبیر) تدریجاً نزدیک به یکصد هزار متر مربع از زمینهای این دبیرستان و حتی خانه دکتر جردن به آن دانشگاه واگذار شد. با این وجود در دوران ریاست دکتر مجتهدی ساختمانهای متعددی ساخته و به مجموعه ساختمانهای البرز اضافه شد که سالن سرپوشیده ورزش (۱۳۳۸)، ساختمان سفید (۱۳۳۹) و ساختمان جدید (۱۳۴۶) از آن جمله هستند. همچنین در زمان مدیریت دکتر مجتهدی، حسین امانت که خود در گذشته از دانشآموزان البرز بود نقشه ۲۲ هزار مترمربع ساختمان را بدون دریافت هزینهای برای دبیرستان البرز طراحی کرد. امکانات آموزشی ویژهای که در دبیرستان البرز با دقت نظر و مدیریت دکتر مجتهدی تدارک دیده شده بود از قبیل فضاهای مجزا برای کتابخانه، آزمایشگاه، سالن و زمین ورزش، کارگاه، سالن تئاتر و تمام تجهیزات مورد نیاز برای آموزش، در کمتر فضای آموزشی آن روز ایران وجود داشت.[۲۱][۲۲] مجتهدی ۳۴ سال مدیر دبیرستان البرز باقیماند.[۲۳] مجتهدی توجه خاصی به دانش آموزان با استعداد و رشد علمی آنان داشت. او معتقد بود که دانشجویان باید براساس شایستگی خود پذیرفته شوند. به خاطر همین پایبندی به اصول و اعتقاداتش با افرادی که نفوذ سیاسی داشتند دچار مشکل میشد. [۲۴] شایستگی او در مدیریت موجب شد که دبیرستان البرز دراغلب کشورهای اروپایی و آمریکا به عنوان یکی از بهترین سازمانهای آموزشی ایران شناخته شود. دکتر مجتهدی در هر پست و مقامی ریاست دبیرستان البرز را ترک نکرد.[۲۵]
|